Rusya’dan Kaç Devlet Ayrıldı? Tarihsel ve Akademik Bir Bakış
Tarihsel Arka Plan: Sovyetler Birliği’nin Çöküşü ve Yeni Ulusların Doğuşu
20. yüzyılın büyük imparatorluklarından biriydi Sovyetler Birliği. 1922’de kurulan bu yapı, farklı halkları, coğrafyaları ve cumhuriyetleri tek bir çatı altında birleştirmişti. Ancak 1980’lerin sonlarına doğru ekonomik sıkıntılar, siyasi reform talepleri, milliyetçi akımlar ve merkezi otoriteye karşı artan tepkiler, bu dev yapının çatlaklarını ortaya çıkarmaya başladı. Nihayetinde, 1991’de Sovyetler Birliği’nin resmi olarak dağılmasıyla birlikte, birleşik yapı içindeki cumhuriyetler bağımsızlıklarını ilan etti.
Sovyetler Birliği’nden ayrılan cumhuriyetlerin sayısı 15 idi — bu 15 devlet, bağımsız olarak yeni bir dünya düzenine adım attı. ([Vikipedi][1]) Günümüzde bu devletlerin her biri ayrı birer “ulus” olarak uluslararası alanda tanınıyor; eski birlik dönemi resmî siyasi birlik ortadan kalkmış durumda. ([ArcGIS StoryMaps][2])
Ancak “Rusya’dan kaç devlet ayrıldı?” sorusunun yanıtı, bu temel çerçeveden daha karmaşık bir tartışmayı da akla getiriyor. Çünkü “Rusya” terimiyle kastedilen bazen sadece bugünkü Rusya Federasyonu oluyor; bazen ise önceki siyasi yapı olan Sovyetler Birliği veya onun devamı olarak algılanan etki alanı. Bu yüzden hem tarihsel arka planı hem de kavramsal sınırları göz önünde bulundurmak önemli.
Kim Ayrıldı: Bağımsız Devletler Listesi
Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte bağımsızlığını kazanan toplam 15 devlet şunlardır: Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Estonya, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Letonya, Litvanya, Moldova, Rusya Federasyonu, Tacikistan, Türkmenistan, Ukrayna ve Özbekistan. ([Vikipedi][1])
Rusya Federasyonu bu gruba dahil edilse de, aslında Sovyetler Birliği’nin devamı olarak kabul edilen tek devlettir; diğerleri ise Sovyet hâkimiyetinden ayrılarak bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. ([Vikipedi][1]) Dolayısıyla “Rusya’dan ayrıldı” derken genelde kast edilen, Sovyet yapısından kopuş ve yeni devletlerin ortaya çıkışıdır.
Günümüzdeki Akademik Tartışmalar ve Kimlik Sorunları
Sovyetler Birliği’nin dağılışından sonra oluşan 15 bağımsız devlet, farklı hızlarda kendi ulusal kimliklerini, siyasi sistemlerini ve ekonomik yapılarını inşa ettiler. Bu geçiş; sadece resmî bağımsızlıkla sınırlı kalmadı; kültürel kimlik, uluslararası aidiyet, ekonomi ve jeopolitik yönelimler gibi alanlarda derin dönüşümler yaşandı. ([The Harriman Institute][3])
Akademik literatürde, bu süreç “merkezi otoriteden kopuş ve yeniden kimlik inşası” olarak inceleniyor. Örneğin, Baltık cumhuriyetleri (Estonya, Letonya, Litvanya), Sovyet dönemine nazaran Avrupa pazarına ve Batı normlarına dönük bir yönelim sergiledi — bu da kimlik ve jeopolitik yönelim açısından Sovyet sonrası ilk dalga sayılıyor. ([worldhistorycommons.org][4])
Öte yandan, Orta Asya cumhuriyetleri ya da Kafkasya ülkeleri, hem iç dinamikleri hem de Rusya ile geçmiş tarihsel bağları nedeniyle daha karmaşık bir geçiş süreci yaşadı. Bazılarında etnik yapının çeşitliliği, ekonomik sıkıntılar veya dış baskılar gibi faktörler hâlâ ulusal kimlik arayışını etkiliyor. ([worldhistorycommons.org][4])
Bu bağlamda, eski Sovyet cumhuriyetlerinin bağımsızlık süreci, basit bir siyasi değişimden öte; farklı halkların, kültürlerin ve toplulukların kendi tarihini, kimliğini ve gelecek vizyonunu yeniden inşa ettiği bir dönüşüm olarak okunuyor.
Sonuç: Rusya’dan Gerçekten Kaç Devlet Ayrıldı?
Eğer “Rusya’dan kaç devlet ayrıldı?” sorusuyla kastedilen; Sovyetler Birliği’nden kopuş ve bağımsız devletlerin ortaya çıkışı ise yanıt nettir: Toplam 15 bağımsız devlet. Bu 15 devlet, Sovyet cumhuriyetlerinden geldi ve Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağılmasıyla kendi devletlerini kurdu. ([Vikipedi][1])
Ancak “Rusya’dan ayrılma” kavramı, sadece sayıdan ibaret değil — bu, kimliklerin yeniden şekillendiği, siyasi ve ekonomik yönelimlerin değiştiği, ulusların kendi bağımsızlık hikâyelerini yazdığı çok katmanlı bir dönüşüm. Bu anlamda, sadece bir devlet sayısı değil; 15 farklı hikâye, 15 farklı kimlik, 15 farklı gelecek doğdu.
[1]: “Post-Soviet states”
[2]: “The Breakup of the USSR – ArcGIS StoryMaps”
[3]: “Moving on from “Post-Soviet” States | The Harriman Institute”
[4]: “Long Teaching Module: Nationalities and the Breakup of the Soviet Union …”